जेन जी आन्दोलन ः नेपालको राजनीतिक यात्रामा नयाँ मोड

नेपालको राजनीतिक इतिहासमा युवाहरू सधैं परिवर्तनका संवाहक बनेका छन्। प्रत्येक पुस्ताले आफ्नो समयमा विद्यमान प्रणालीप्रति प्रश्न उठाएको छ, र नयाँ दिशा खोजेको छ। आज, २०२५ सेप्टेम्बर ८ मा देशका विभिन्न शहरहरूमा भड्किएको जेन जी ९सामान्यतया १९९७ देखि २०१२ सम्म जन्मिएका युवाहरू० ले नेतृत्व गरेको आन्दोलनले फेरि एकपटक त्यो भूमिकाको पुष्टि गरेको छ। सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध, भ्रष्टाचार, नातावाद र आर्थिक असमानताविरुद्ध केन्द्रित यस आन्दोलनले केवल राजनीतिक मात्र होइन, सांस्कृतिक र सामाजिक स्तरमा पनि ठूलो बहस सिर्जना गरेको छ।

नेपालमा युवाहरूको राजनीतिक चेतना बढ्नु आफैंमा सकारात्मक संकेत हो। यसले देखाउँछ कि भविष्यप्रति संवेदनशील पुस्ता अब चुप लागेर बस्ने अवस्थामा छैन। उनीहरूले आफ्नो आवाज सडक र डिजिटल दुवै माध्यममार्फत प्रस्ट्याएका छन्। यसरी विकल्पविहीन भएर सडकमा उत्रिनुपर्ने बाध्यता सिर्जना हुनु भने मुलुककै राजनीतिक संरचनाको असफलताको प्रमाण हो। त्यसको जिम्मेवारी कुनै एक दल वा नेताको मात्र होइन, समग्र राजनीतिक प्रणालीको हो, जसले दशकौँसम्म भ्रष्टाचार, नातावाद र असमानतालाई संस्थागत गर्दै आएको छ।

यो आन्दोलन आशाको किरण बोकेको छ। यसअघि पनि युवाहरूले ूभ्लयगनज ष्क भ्लयगनजू जस्ता अभियानमार्फत स्वास्थ्य, शिक्षा र रोजगारीजस्ता आधारभूत मुद्दाहरू उठाएका थिए। अहिलेको आन्दोलनले “त्जभ ँष्लब िच्भखयगितष्यल – ध्भ ब्चभ एगलअजष्लन ग्उ” भन्ने नारा बोकेर राजनैतिक कुलीनहरूको विलासी जीवनशैली र साधारण नेपालीहरूको संघर्षबीचको खाडल देखाइदिएको छ। विशेषगरी सरकारले फेसबुक, युट्युब लगायत २६ वटा एपमाथि लगाएको प्रतिबन्धले आगोमा घ्यू थप्ने काम गरेको छ। अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र डिजिटल अधिकारमाथि परेको आघातले मात्र होइन, यसले व्यापार, शिक्षा र सञ्चार क्षेत्रलाई ठप्प पार्ने खतरा पनि देखाएको छ। त्यसैले यस प्रतिबन्धविरुद्धको विद्रोह जायज मात्र होइन, अपरिहार्य पनि हो।

आन्दोलनलाई विभिन्न तहबाट समर्थन मिलिरहेको छ। काठमाडौंका मेयर बालेन्द्र शाह ९बालेन० ले यसलाई राजनीतिक हस्तक्षेपबाट जोगाउन चेतावनी दिएका छन्, जसले यसको शुद्धता र स्वतन्त्रताको महत्व प्रष्ट्याउँछ। राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी ९च्क्ए० लगायत विभिन्न पक्षहरू खुलेरै समर्थनमा उत्रिएका छन्। सामाजिक सञ्जालमा ३न्भलश्एचयतभकत, ३क्भउडएचयतभकत, ३ल्यद्यबलल्भउब िजस्ता ह्यासट्यागहरूले देशभित्र र बाहिर रहेका युवाहरूलाई एउटै स्वरमा बाँधेका छन्। यो एकताको प्रदर्शनले प्रतिबन्ध वा दमनले पनि युवाहरूलाई चुप लाग्न सक्दैन भन्ने तथ्य प्रमाणित गरेको छ।

तर, कुनै पनि आन्दोलन केवल उत्साह र ऊर्जा मात्रले सफल हुँदैन। यसलाई दीर्घकालीन र प्रभावकारी बनाउन तार्किक नेतृत्व र स्पष्ट दिशा आवश्यक हुन्छ। नेता(रहित आन्दोलनले स्वतन्त्रता र समावेशिताको भाव ल्याए पनि, स्पष्ट माग र योजना बिना यसले गति गुमाउन सक्छ। आन्दोलनले आफूले उठाएका मुद्दाहरूमा सन्तुलित दृष्टिकोण राख्नुपर्छ। उदाहरणका लागि, सरकारको ूराष्ट्रिय सुरक्षाको नाममाू गरिएको दाबीलाई अन्धाधुन्ध खारेज गर्नु उचित होइनस त्यस्तो दाबीको सत्यता प्रमाणसहित मूल्यांकन गर्नु जरुरी हुन्छ। कुनै पनि आन्दोलन तथ्यमा आधारित नहुँदा, यो सजिलै प्रोपागान्डाको शिकार बन्न सक्छ र बीचमै कमजोर पर्न सक्छ। यसले युवाहरूमा निराशा जन्माउने मात्र होइन, भविष्यका आन्दोलनप्रति अविश्वास पनि बढाउन सक्छ।

अर्को महत्वपूर्ण पक्ष भनेको पहिचानको प्रश्न हो। ूजेन जी आन्दोलनू भन्ने नामले ऊर्जा र पहिचान दिन्छ, तर यसैसँगै केहीले यसलाई ूबच्चाहरूको खेलू भनेर हेप्ने सम्भावना पनि बढाउँछ। नेपालमा युवाहरूलाई प्रायः अनुभवहीन ठानी उपेक्षा गरिन्छ। तर, यदि यस आन्दोलनले स्पष्ट लक्ष्य, रणनीति र दीर्घकालीन दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्न सक्यो भने, यसले त्यो पुरानो धारणालाई तोड्ने क्षमता राख्छ। त्यसैले, आन्दोलन केवल असन्तोषको प्रदर्शनमा सीमित नहोस्स यसले ठोस राजनीतिक दबाब सिर्जना गरोस्। तर त्यही दबाब हिंसा वा अराजकतामा परिणत हुनु हुँदैन। शान्तिपूर्ण र तार्किक रहनु आन्दोलनको नैतिक बलको आधार हो।

राजनीतिक नेतृत्वबाट आएको प्रतिक्रियाले पनि चुनौती थपेको छ। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले यसलाई ूविदेशी कठपुतलीूको संज्ञा दिएका छन्। यस्तो आरोपले आन्दोलनलाई बदनाम गर्ने र दमनलाई वैध ठहराउने प्रयत्न देखाउँछ। त्यसैले आन्दोलनलाई अझ अनुशासित, तथ्यमा आधारित र लोकतान्त्रिक सिद्धान्तअनुरूप अघि बढाउनैपर्छ। इतिहासले देखाएको छ—अनियन्त्रित र दिशाहीन आन्दोलन प्रायः आफ्नो उद्देश्यमा असफल हुन्छन्, तर संगठित र विवेकी आन्दोलनले प्रणालीमै सुधार ल्याउन सक्छ।

निष्कर्षमा, जेन जीको यो आन्दोलन नेपालको राजनीतिमा नयाँ युग ल्याउने सम्भावना बोकेको छ। यसले भ्रष्टाचारको अन्त्य, डिजिटल अधिकारको संरक्षण र युवा सहभागिताको संस्थागत विकासतर्फ मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ। तर यो सम्भावना यथार्थमा परिणत हुन स्पष्ट माग, तार्किक छलफल, सम्भावित सम्झौता र शान्तिपूर्ण दबाब अनिवार्य छन्। आन्दोलन केवल भावनाको उछाल नभई, परिवर्तनको यथार्थ माध्यम बन्नुपर्छ।

यसैले, आजको सन्देश केवल युवाहरूलाई मात्र होइन, समग्र समाजलाई हो—स्वतन्त्रता, न्याय र समानताको लागि उठाइएको आवाज तब मात्र सफल हुन्छ जब यसलाई विवेक, संगठन र दिशा दिइन्छ। यो आन्दोलन सफल होस्, र नेपालले साँच्चिकै बस्नयोग्य र न्यायपूर्ण भविष्य निर्माण गरोस्।